چاپ

Тақрибан аз ҳудуди 50 сол пеш алоқа ба ҳифозат ва ҳимоят аз кудакон афзоиш ёфт. Гуруҳе аз соҳибназарон ҳар навъ рафтори хушунатомези бузургсолон алайҳи кудакон ва навҷавонон(аз зарбаҳои хафиф гирифта то ҳамалоти осебзои шадид) ро навъе кудакозорӣ мешинохтанд, бар ин мабно рафтори хашин амале буд, ки аз руи қасд ба таври амдӣ анҷом мегирад ва дар шахси дигар дард ё садамаи ҷисмӣ эҷод мекунад.

Аммо бархе муътақид буданд аъмоли хушунатомез ба ду дастаи табиӣ ва ғайри табиӣ тақсим мешавад ва чунон чи волидайн ё муроқибон ба қасди контурол ё ҳидояти рафтори кудак ва тарбияти саҳеҳи ӯ аз иқдомоти танбеҳӣ истифода кунанд ин рафтор табиӣ аст ва кудакозорӣ маҳсуб намешавад.

Дар муқобили ин ду дидгоҳ дар ниҳоят қонуне тасвиб ва эъломияи ҳуқуқи кудак ба соли 1959 ба тасвиби Маҷмаи Умумии Созмони Милали Муттаҳид расид. Ҳамчунин соли 1372 ҷумҳури исломӣ Эрон ба узвияти паймонномаи ҳуқуқи кудаки мусаввиби Созмони Милали Муттаҳид даромад ва ба ин тартиб роҳ барои тасвиби қавонини марбут ба пешгирӣ аз кудакозорӣ дар Эрон ҳамвор шуда аст.

Таърифи кудакозорӣ

Кудаке, ки мавриди бадрафторӣ воқеъ ва фаромуш шавад, ки вай кудакест, ки рифоҳ ва саломати равонӣ ва ҷисмии ӯ дар маърази таҳдид қарор гирифта аст.

Ба чӣ рафторҳое кудак озорӣ мегӯем? Кудакон ба иллати вижагиҳое, ки аз назари синӣ доранд бисёр осебпазиранд ва ниёз ба ҳимоят ва муроқибати мо доранд, аммо гоҳе бузургсолон ба далоили мухталиф ба ҷои ҳимоят ва мувозибат аз кудакон ононро мавриди озор қарор медиҳанд.

Кудакозорӣ шомили рафторҳоест, ки тавассути афроди дигар хусусан бузургсолон нисбат ба кудакон анҷом мегирад ва ба навъе ба саломати ҷисмӣ ва равонии кудак осеб мерасонад. Рафторҳое, ки ба сурати тасодуфӣ анҷом мешавад кудакозорӣ ба хисоб намеоянд; монанди ин ки кудаке ба иллати тасодуф бо мошин дучори нақс ҷисмӣ шавад.

Кудакозорӣ чигуна сурат мегирад?

Кудакон ба шаклҳои мухталиф мавриди озор қарор мегиранд:

1) Кудакозории ҷисмӣ: Баъзе рафторҳое, ки ба ҷисми кудак садама мезанад монанди кутак задан, сузондан, маҷруҳ кардан, шикастан ва мавориди дигар.

2) Кудакозории равонӣ: Шомили рафторҳоест, ки ба саломати равонии кудак осеб мерасонад, монанди тавҳин кардан, тарсондан, тахқир кардан, табъиз ва...

3) Бетаваҷҷуҳӣ ва ғафлат: Яъне таваҷҷуҳ накардан ба ниёзҳои асосии кудакон, монанди тағзия, беҳдошт, пушок, омузиш ва... дар ҳадде, ки ба саломати ҷисмӣ ва равонии онон осеб бирасонад.

4) Суъи истифода: Яъне истифода аз кудак дар иртибот бо маводди мухаддир, водоштани онҳо ба корҳои душвор, суъи истифодаи ҷинсӣ ва ғ.

Чаро кудакон мавриди озор қарор мегиранд?

1) Ноогоҳии волидайн: Гоҳе волидайн ё афроди дигар, ки ба кудакон озор мерасонанд намедонанд, ки рафтори онҳо кудакозорӣ аст, монанди касоне, ки кудаконро танбеҳи баданӣ мекунанд, мавриди таҳқир ва тавҳин қарор медиҳанд, ба ниёзҳои асосии онҳо таваҷҷуҳе надоранд ва ин рафторҳоро оддӣ ва маъмулӣ медонанд.

2) Мушкилоти иқтисодӣ: Фақр сабаб мешавад, ки кудакон аз дастрасӣ ба ниёзҳои асосии худ монанди омузиш, беҳдошт, тағзия ва... маҳрум шаванд ва ё волидайн ба иллати фишорҳои молӣ ё рафторҳое монанди пархошгарӣ, хушунат, бетаваҷҷуҳӣ ва... кудаконро мавриди озор қарор диҳанд.

3) Эътиёд: Эътиёд ба иллати хусусиёте, ки дар афрод эҷод мекунад монанди пархошгарӣ, бемасъулиятӣ, коҳиши авотиф, ва ғ. сабаб мешавад, ки кудакон мавриди озор ба вижа аз навъи суъи истифода қарор гиранд.

4) Бемориҳои равонӣ: Дар сурате, ки волидайн ба бемориҳои равонӣ мубтало бошан бо рафторҳое монанди тундхуӣ, хушунат, носозгорӣ, бетаваҷҷуҳӣ ва..., ки ношӣ аз бемории равонии онҳост сабаби озори кудакон мешавад.

5) Мушкилоти хонаводагӣ: Мушоҷироти шадид ва тулонии волидайн, ҷамъияти зиёди хонавода, шеваҳои тарбиятии номуносиб, дар бархе маворид вуҷуди пияндар ва моиндар ва... сабаб мешавад, ки кудакон мавриди озор қарор гиранд то ҳадде, ки мушкилоти хонаводагӣ яке аз далоили кудакозорӣ ба шумор меравад.

6) Мушкилоти кудакон: Кудаконе, ки мушкилоти нисбатан пойдор ва шадид доранд бештар аз соири кудакон мавриди озор қарор мегиранд, монанди кудаконе, ки дучори бемориҳои ҷисмии музмин ва тулонимуддат бо мушкилоти рафторӣ аз қабили пархошгарӣ, изтироб, шабидрорӣ ва ғ. ҳастанд ба иллати мушкилоте, ки барои бузургсолон эҷод мекунанд ва низ ба сабаби ноогоҳии волидайн аз ин мушкилот ағлаб мавриди озори ҷисмӣ ва равонӣ қарор мегиранд.

7) Мушкилоти мактабӣ: Мушкилоте, ки дар мактаб барои донишомузон эҷод мешавад монанди интизори беш аз ҳад, надидани тафовутҳо, эҷоди изтироб, тарс ва рақобатҳои шадид, табъиз, танбеҳи баданӣ, таҳқир, тавҳин ва ғ. сабаби озори ҷисмӣ ва равонии кудакон мешавад.

Роҳкорҳои коҳиши кудакозорӣ

1) Кудакро бештар ва беҳтар бишносем: Шинохти кудакон ва ниёзҳои онон сабаб мешавад, ки рафтори беҳтаре бо онҳо дошта бошем ва барои ин кор метавонем аз равишҳои мухталиф монанди хондани китобҳои муносиб, ширкат дар дарсҳои омузишӣ, машварат кардан бо афроди огоҳ ва ғ. истифода кунем.

2) Иллати кудакозориро бишносем: Кудакозорӣ монанди ҳар рафтори дигаре иллате дорад. Саъй кунем иллати онро пайдо кунем ва бо рафъ кардан он кудакозориро коҳиш диҳем. Мумкин аст бархе аз мушкилотро натавонем аз байн бибарем дар он сурат пазируфтани он беҳтар аз озор додани кудакон аст.

3) Аз дигарон кумак бигирем: Кумак гирифтан ва машварат кардан нишонаи ҳушёрӣ ва огоҳӣ аст на нотавонӣ барои коҳиши мушкилот худ. Метавонем аз афроди огоҳ ва ботаҷриба кумак бигирем.

4) Оромиши худро ҳифз кунем: Зиндагӣ ҳамеша ҳамроҳ бо мушкилот аст, саъ кунем хашми худро идора ва барои мушкилот чораҷуӣ кунем. Бисёре аз кудакозориҳо дар шароите анҷом мегирад, ки волидайн қодир ба контуроли хашми худ нестанд, контуроли хашм омухтанӣ аст ва метавонем бо тамрин бар хашми худ ғалаба кунем.

Зиёнҳои кудакозорӣ барои кудакон

Кудакӣ даврони рушд ва шаклгирӣ шахсият аст. Анвоъи кудакозорӣ дар ин солҳои ҳассос ва муҳим ба рушд ва саломат онон осебҳои ҷиддӣ мерасонад. Кудакони озордида дар ҳамаи ҷанбаҳои рушд монанди рушди ҷисмӣ, зеҳнӣ, равонӣ ва иҷтимоъӣ бо мушкилот ва норасоиҳои фаровоне ру ба ру хоҳанд шуд. Баррасиҳои анҷомшуда нишон медиҳад бисёре аз кудаконе, ки дар даврони кудакӣ қурбонии озор ва бадрафторӣ будаанд, дар бузургсолии худ ба озори кудакон пардохтаанд ва ин бузургтарин зиёни кудакозорӣ аст, ки сабаби тадовуми он мешавад.

Пешгирӣ аз кудакозорӣ

Пешгирӣ ҳамеша беҳтар, осонтар ва сариътар аз дармони он аст. Барои пешгирӣ аз кудакозорӣ метавонем аз роҳкорҳои зер истифода кунем:

1) Диққат дар издивоҷ ва ташкили хонавода, худдорӣ аз издивоҷҳои таҳмилӣ ва ношинохта, шитобзада ва издивоҷ дар синини поён.

2) Таваҷҷуҳ ба танзими хонавода ва теъдоди муносиби фарзандон.

3) Афазоиши огоҳии худ дар заминаи парвариши фарзандон ва шеваҳои муносиби рафтор бо онон.

4) Пазириши масъулиятҳо ва анҷоми вазоифи худ ба унвони падар, модар, муъаллим, сарпараст ва ғ. нисбат ба кудакон.

5) Ошноӣ бо ҳуқуқ ва ниёзҳои асосии кудакон.

6) Таваҷҷуҳ ба саломати ҷисмӣ ва равонии худ ва коҳиши фишорҳои асабӣ ва мушкилоти рафтории худ, ки сабаби кудакозорӣ мешавад.

7) Тақвияти руҳияи кумак гирифтан ҳангоми бархурд бо мушкилот ва ошноӣ бо марокизи мушовира ва имдод дар мавриди кудакон ва хонавода.

Барои пешгирӣ ва муқобила бо кудакозорӣ иқдомоти густарда ва мутааддиде бояд анҷом шавад. Аз ҷумлаи ин иқдомот мавориди зер аст:

1) Тасвиби қавонини ҳамаҷониба ва шаффоф ба манзури пешгирӣ ва контуроли кудакозорӣ ва ҳимоят аз кудакони осебдида.

2) Тақвияти ниҳодҳои давлатӣ ва ғайри давлатии ҳомӣ кудакон.

3) Фарҳангсозӣ ва тавсиъаи омузишҳои марбут ба пешгирӣ аз кудакозорӣ дар ҷомиъа.

4) Омузиши маҳоратҳои муассири волидайн барои падарҳо ва модарҳо (шеваи бархурд бо ноҳинҷориҳои рафтори фарзандон, ошноӣ бо фарояндҳои табиии рушди кудакон, таъкид бар аҳамияти муроқибат, ҳимоят, амнияти фарзандон ва шеваи таъмини он).

Гирдоваранда: Фазлиддин

زیر مجموعه: Ҷомеа ва Хонавода
بازدید: 3690