Эй пир, нигаҳ кун ки чархи бурно

Паймуд басе рӯзгори бурно

Паймонаи ин чархро се ном аст

Маъруф ба имрӯзу дию фардо

Фардот наёмад, ва ди куҷо шуд?

З-ин ҳар се ҷуз имрӯз нест пайдо

Дарёст яке рӯзгор конро

Боло нишонд касе зи паҳно

Анҷоми замони ту, эй бародар

Оғози замони ту несту мабдо

Имрӯз яке нест сад ҳазор аст

Беҳуда чи гуӣ сухан ба сафро?

Имрӯз ду тан гар на ҳам ду буди

Ман пир чаро будами ту бурно?

Мо монда шуда ситаму гашта суда

Носудаву номонда чархи гардо

Бар соиши моро зи ҷунбиш омад

Эй пур, дар ин зери жарфи дарё

Ҷунбандаи фалак низ ҳам бисояд

Ҳарчанд ки камтараш буд аҷзо

Аз соиши сурма ба суди ҳован

Гарчи ту наяндеш дид доно

Сояндаи чизе ҳамон бисояд

Зин сон ки ба ҷунбиш ба суди моро

Яктост туро ҷону ҷисмат аҷзо

Ҳаргиз нашавад судаи чизи танҳо

Яктову ниҳони ҷони тусту, Эзад

Яктову ниҳон аст суи ғавғо

Яктост туро ҷон аз он ниҳон аст

Якто нашавад ҳаргиз ошкоро

Бо ома ки ҷонро Худой гуяд

Эй пир, чи руй аст ҷуз мудоро?

Пайдо зи раҳи феъл гашт ҷонат

Афъол набояд зи ҷони танҳо

Танҳо наи имрӯз чун накуши

Каз илму амал бар ашви ба ҷавзо?

Онгаҳ ки муҷаррад шави наёяд

Аз ту на таваллову табарро

Бингар ки баҳин кор чист он кун

То шаҳра бибши ба дину дунё

Ки кард баҳини кор ҷуз баҳини кас?

Ҳаллоҷ набофт ҳагзари дебо

Бекор не ҷон аст ҷон, азиро

Бе бӯи не мушк аст мушк соро

Тухми ҳама некӯ бад аст ҷонат

Инро ба ҷаҳон дар басе аст ҳамто

Кирдори бад аз ҷони ту чунон аст

Чун хор ки руяд зи тухми хурмо

Ту хор тавони ки бар наёри

Эй шаҳраву доно дарахти гуё

Гуфтори ту бор асту кори барг аст

Ки шунуди чунин бору бурги зебо

Гар тухми ту об хурд биёбад

Шохи ту барорад сар аз Сурайё

Барот хабар орад аз оби ҳайвон

Баргат хабар овард зи рӯи ҳавро

Дар зер биравад барги ту гурезад

Гумроҳ зи сармои ҷаҳлу гармо

Чун хори ту хурмо шуд, эй бародар

Якруя рафиқон шавандат аъдо

Чун об ҷудо шуд зи хоки тира

Дар гунбади хазро шавад зи ғабро

Токи раз аз ангур шуд гироми

Ваз беҳунаре монад буде расво

Бо оҳуву нахчир куҳи мардум

Аз беҳунаришон кунад маъодо

Бар мактаби шоҳони номвари юз

Аз бас ҳунар омад ба куҳу саҳро

Пайғамбари мир аст бур ӯро

Бар маркаби мир аст тури Сино

Андар мисли ман накӯ нигаҳ кун

Гар чашми ҷаҳон бинат ҳаст бино

Гарчи ту зи пайғамбариву чун ту

Бо ақли сухан беҳашиву шайдо

Аз тоати мир аст юзи ваҳши

Идун ба сӯи хоссу омму илло

Мири ту Худой аст тоаташ дор

То сарат барояд ба чархи хазро

Аз тоати бар шуд ба қоби қавсайн

Пайғамбари мо аз замин батҳо

Ончош нахонданд то ба дониш

Он шаҳра маконро нашуд муҳайё

Бар пояи илми бар ой хуш хуш

Бар хира макун бартари таманно

Онро ки надони чи тоат орӣ?

Тоат набуд бар газофу амдо

Нашнохта мар халқро чи ҷӯӣ

Онро ки надорад вазиру ҳамто?

Гӯӣ ки Худой аст фарду раҳмон

Мавлост ҳама халқу ӯст мавло

Ин кист ки ту номҳош гуфти

Гар вижа наи ту магар ба асмо?

Ҷуз ном надони аз ӯ ту зеро

Ки мағз пур аст аз бухори саҳбо

Бар суратат аз даст хатти Яздон

Фаслест навишта ҳама муаммо

Он хат биёмӯз то бароӣ

Аз чоҳ сақар зи биҳишт мово

То раҳ дабистон хатт надони

Хаттро нашавад пок ҷонат ҷуё

Баҷустани илқу Қуръону тоат

Онгоҳ шавад дилат ношикебо

Ҳаргиз нарасад фаҳми ту дар ин хат

Ҳарчанд дару бингари ба савдо

Умми натавонад хатти варои хонд

Имрӯз бинмояш мафоҷо

Инҷост ба Юмгон туро дабистон

Дар Балх маҷуяш на дар Бухоро

Ганҷест Худовандро ба Юмгон

Сад бор фузунтар зи ганҷи доро

Бар ганҷ нишаста аст гарди ҳуҷҷат

Ҷон карда минқову дил мусаффо

Дар чист замираш на бал ки ганҷ аст

Бар гавҳари гуёву зари буё

Носири Хисрави Қубодиёнӣ

ای پیر، نگه کن که چرخ برنا

پیمود بسی روزگار برما

پیمانهٔ این چرخ را سه نام است

معروف به امروز و دی و فردا

فردات نیامد، و دی کجا شد؟

زین هر سه جز امروز نیست پیدا

دریاست یکی روزگار کان را

بالا نشناسد کسی ز پهنا

انجام زمان تو، ای برادر،

آغاز زمان تو نیست و مبدا

امروز یکی نیست صد هزار است

بیهوده چه گوئی سخن به صفرا؟

امروز دو تن گر نه هم دو بودی

من پیر چرا بودمی تو برنا؟

ما مانده شده ستیم و گشته سوده

ناسوده و نامانده چرخ گردا

برسایش ما را ز جنبش آمد،

ای پور، در این زیر ژرف دریا

جنبنده فلک نیز هم بساید

هر چند که کمترش بود اجزا

از سایش سرمه بسود هاون

گرچه تو ندیدیش دید دانا

سایندهٔ چیزی همان بساید

زین سان که به جنبش بسود ما را

یکتاست تو را جان و جسمت اجزا

هرگز نشود سوده چیز تنها

یکتا و نهان جان توست و، ایزد

یکتا و نهان است سوی غوغا

یکتاست تو را جان ازان نهان است

یکتا نشود هرگز آشکارا

با عامه که جان را خدای گوید

ای پیر، چه روی است جز مدارا؟

پیدا ز ره فعل گشت جانت

افعال نیاید ز جان تنها

تنها نه‌ای امروز چون نکوشی

کز علم و عمل برشوی به جوزا؟

آنگه که مجرد شوی نیاید

از تو نه تولا و نه تبرا

بنگر که بهین کار چیست آن کن

تا شهره بباشی به دین و دنیا

که کرد بهین کار جز بهین کس؟

حلاج نبافد هگرز دیبا

بی‌کار نه جان است جان، ازیرا

بی بوی نه مشک است مشک سارا

تخم همه نیک و بد است جانت

این را به جهان در بسی است همتا

کردار بد از جان تو چنان است

چون خار که روید ز تخم خرما

تو خار توانی که بر نیاری،

ای شهره و دانا درخت گویا

گفتار تو بار است و کاربرگ است

که شنود چنین بار و برگ زیبا

گر تخم تو آب خرد بیابد

شاخ تو برآرد سر از ثریا

برات خبر آرد از آب حیوان

برگت خبر آرد ز روی حورا

در زیر برو برگ تو گریزد

گمراه ز سرمای جهل و گرما

چون خار تو خرما شد، ای برادر

یکرویه رفیقان شوندت اعدا

چون آب جدا شد ز خاک تیره

بر گنبد خضرا شود ز غبرا

تاک رز از انگور شد گرامی

وز بی‌هنری ماند بید رسوا

با آهو و نخچیر کوه مردم

از بی‌هنریشان کند معادا

بر مرکب شاهان نامور یوز

از بس هنر آمد به کوه و صحرا

پیغمبر میر است بور او را

بر مرکب میر است طور سینا

اندر مثل من نکو نگه کن

گر چشم جهان بینت هست بینا

گرچه تو ز پیغمبری و چون تو

با عقل سخن بی هشی و شیدا

از طاعت میر است یوز وحشی

ایدون به سوی خاص و عام والا

میر تو خدای است طاعتش دار

تا سرت برآید به چرخ خضرا

از طاعت بر شد به قاب قوسین

پیغمبر ما از زمین بطحا

آنجاش نخواندند تا به دانش

آن شهره مکان را نشد مهیا

بر پایه علمی برآی خوش خوش

بر خیره مکن برتری تمنا

آن را که ندانی چه طاعت آری؟

طاعت نبود بر گزاف و عمدا

نشناخته مر خلق را چه جوئی

آن را که ندارد وزیر و همتا؟

گوئی که خدای است فرد و رحمان

مولاست همه خلق و اوست مولا

این کیست که تو نامهاش گفتی،

گر ویژه نه‌ای تو مگر به اسما؟

جز نام ندانی ازو تو زیرا

که‌ت مغز پر است از بخار صهبا

بر صورتت از دست خط یزدان

فصلی است نوشته همه معما

آن خط بیاموز تا برآئی

از چاه سقر زی بهشت ماوا

تا راه دبستان خط ندانی

خط را نشود پاک جانت جویا

برجستن علم و قران و طاعت

آنگاه شود دلت ناشکیبا

هرگز نرسد فهم تو در این خط

هرچند درو بنگری به سودا

امی نتواند خط ورا خواند

امروز بنمایش مفاجا

اینجاست به یمگان تو را دبستان

در بلخ مجویش نه در بخارا

گنجی است خداوند را به یمگان

صدبار فزونتر ز گنج دارا

بر گنج نشسته است گرد حجت

جان کرده منقا و دل مصفا

در جیست ضمیرش نه بل که گنج است

بر گوهر گویا و زر بویا