Паёмбари Акрам (с) дар рӯзҳои охири моҳи Шаъбон (ҷумъаи охири моҳи Шаъбон) хутбаеро эрод намуданд, ки маъруф ба Хутбаи Шаъбония аст.
Расули Худо (с) дар рӯзҳои охири моҳи шаъбон ва пеш аз вурӯди моҳи мӯбораки рамазон, ҷойгоҳ ва бузӯргии ин моҳро барои асҳоби хеш баён мекард, то саҳобаи бузӯргвор бо маърифату шинохти комил ба истиқболи он бираванд. Ин хутба барои истиқболи моҳи мубораки Рамазон ва аҳаммияти аъмолу ибодот дар он аст. Дар ин хутба моҳи Рамазонро ба хубӣ тавсиф ва савоби онро дақиқан ташреҳ намудааст, ки инсон бо хондани он ва ошноӣ аз муҳтавои он, мефаҳмад, ки чӣ қадр ин моҳ бузург ва чӣ қадр Худованд дар ин моҳ ба бандагони худ таваҷҷӯҳ намуда, бо як амали кучак, савоби бениҳоятро бар он рақам мезанад ва биҳиштро зери пои ӯ мениҳад, аммо инсон чӣ қадр носипосу қадрношинос аст.
Олимон ва бузӯргони дин, фармоишоти Расули Худо (с) дар чунин рӯзеро ба “Хутбаи Шаъбония” ёд мекунанд, ки аз шӯҳрати хоссе бархӯрдор аст. Бо инки андак тафовӯтҳое дар нақли он дида мешавад, аммо асли хутба мавриди қабули бузӯргони дин аст. Лизо бар он шарҳҳо низ навиштаанд[1]. Ҳазрати Алӣ (рз) ва Салмони форсӣ(рз) танҳо ду саҳобае ҳастанд, ки матни хутбаро тақрибан ба сурати комил нақл кардаанд, гарчи ривояти ҳазрати Алӣ(рз) комил ва ҷомеътар буда ва аз фасоҳат ва балоғати бештаре бархӯрдор аст.
Хутбаи Шаъбонияи Паёмбари Акрам(с)
بسم الله الرحمن الرحیم
خطبة النبي الأكرم (ص) في استقبال شهر رمضان المبارك
عن أمير المؤمنين عليه السّلام قال: إن رسول اللّٰه صلّى اللّه عليه و آله خطبنا ذات یَومٍ فَقالَ :
أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّهُ قَدْ أَقْبَلَ إِلَيْكُمْ شَهْرُ اللَّهِ بِالْبَرَكَةِ وَ الرَّحْمَةِ وَ الْمَغْفِرَةِ شَهْرٌ هُوَ عِنْدَ اللَّهِ أَفْضَلُ الشُّهُورِ وَ أَيَّامُهُ أَفْضَلُ الْأَيَّامِ وَ لَيَالِيهِ أَفْضَلُ اللَّيَالِي وَ سَاعَاتُهُ أَفْضَلُ السَّاعَاتِ.
Эй мардум! Моҳи Худо бо баракату раҳмату омурзиш ба сӯи шумо рӯй кардааст; моҳе, ки назди Худо беҳтарини моҳҳост ва рӯзҳояш беҳтарини рӯзҳо ва шабҳояш беҳтарини шабҳо ва соатҳояш беҳтарини соатҳост.
هُوَ شَهْرٌ دُعِيتُمْ فِيهِ إِلَى ضِيَافَةِ اللَّهِ وَ جُعِلْتُمْ فِيهِ مِنْ أَهْلِ كَرَامَةِ اللَّهِ أَنْفَاسُكُمْ فِيهِ تَسْبِيحٌ وَ نَوْمُكُمْ فِيهِ عِبَادَةٌ وَ عَمَلُكُمْ فِيهِ مَقْبُولٌ وَ دُعَاؤُكُمْ فِيهِ مُسْتَجَابٌ فَاسْأَلُوا اللَّهَ رَبَّكُمْ بِنِيَّاتٍ صَادِقَةٍ وَ قُلُوبٍ طَاهِرَةٍ أَنْ يُوَفِّقَكُمْ لِصِيَامِهِ وَ تِلَاوَةِ كِتَابِهِ.
Моҳе, ки дар он шуморо ба меҳмонии Худо даъват кардаанд ва шумо дар он аз аҳли каромати Худо шудаед. Нафасҳои шумо дар он савоби тасбеҳ, хобҳои шумо ибодат. Аъмоли шумо дар он пазируфта аст ва дуоҳои шумо мустаҷоб. Пас, аз Парвардигори хеш бо ниятҳои ростин ва дилҳои пок, бихоҳед, ки тавфиқи рӯзаи ин моҳ ва тиловати Қуръон дар онро ба шумо иноят фармояд.
فَإِنَّ الشَّقِيَّ مَنْ حُرِمَ غُفْرَانَ اللَّهِ فِي هَذَا الشَّهْرِ الْعَظِيمِ وَ اذْكُرُوا بِجُوعِكُمْ وَ عَطَشِكُمْ فِيهِ جُوعَ يَوْمِ الْقِيَامَةِ وَ عَطَشَهُ وَ تَصَدَّقُوا عَلَى فُقَرَائِكُمْ وَ مَسَاكِينِكُمْ وَ وَقِّرُوا كِبَارَكُمْ وَارْحَمُواصِغَارَكُمْ وَ صِلُوا أَرْحَامَكُمْ
Пас, шақӣ ва бадбахт, он касест, ки дар ин моҳи бузург аз омурзиши Худо бебаҳра шавад. Дар ин моҳ бо гуруснагӣ ва ташнагии худ, гуруснагӣ ва ташнагии рӯзи қиёматро ба ёд оваред. Ба фақирон ва дармондагон кӯмаку ёрӣ кунед. Ба пирон ва кӯҳансолон эҳтиром ва ба кӯдаконатон мулотифату меҳрубонӣ намоед ва бо хешовандон рафту омад дошта бошед.
وَ احْفَظُوا أَلْسِنَتَكُمْ وَ غُضُّوا عَمَّا لَا يَحِلُّ النَّظَرُ إِلَيْهِ أَبْصَارَكُمْ وَ عَمَّا لَا يَحِلُّ الِاسْتِمَاعُ إِلَيْهِ أَسْمَاعَكُمْ وَ تَحَنَّنُوا عَلَى أَيْتَامِ النَّاسِ يُتَحَنَّنْ عَلَى أَيْتَامِكُمْ وَ تُوبُوا إِلَى اللَّهِ مِنْ ذُنُوبِكُمْ.
Забони худро аз гуфтори ношоист нигоҳ доред. Чашмони худро аз дидани норавою ҳаром бипӯшонед ва гӯшҳои худро аз шунидани ончи нодуруст аст, боздоред. Бо ятимони мардум меҳрубонӣ кунед, то баъд аз шумо бо ятимони шумо меҳрубонӣ кунанд. Аз гуноҳони худ ба сӯи Худо тавбаю бозгашт кунед.
وَ ارْفَعُوا إِلَيْهِ أَيْدِيَكُمْ بِالدُّعَاءِ فِي أَوْقَاتِ صَلَاتِكُمْفَإِنَّهَا أَفْضَلُ السَّاعَاتِ يَنْظُرُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِيهَا بِالرَّحْمَةِ إِلَى عِبَادِهِ يُجِيبُهُمْ إِذَا نَاجَوْهُ وَ يُلَبِّيهِمْ إِذَا نَادَوْهُ وَ يُعْطِيهِمْ إِذَا سَأَلُوهُ وَ يَسْتَجِيبُ لَهُمْ إِذَا دَعَوْهُ.
Дар вақтҳои намоз, дастҳои худро ба дуо бардоред; зеро ки вақти намоз беҳтарини лаҳзаҳо аст ва дар ин вақтҳо Ҳақ Таоло бо раҳмат ба бандагонаш менигарад ва агар бо ӯ муноҷот кунанд, посухашон диҳад ва чунончи ӯро нидо кунанд лаббайкашон гӯяд ва агар аз ӯ бихоҳанд ато кунад ва чун ӯро бихонанд мустаҷобашон гардонад.
أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّ أَنْفُسَكُمْ مَرْهُونَةٌ بِأَعْمَالِكُمْ فَفُكُّوهَا بِاسْتِغْفَارِكُمْ وَ ظُهُورَكُمْ ثَقِيلَةٌ مِنْ أَوْزَارِكُمْ فَخَفِّفُوا عَنْهَا بِطُولِ سُجُودِكُمْ وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ أَقْسَمَ بِعِزَّتِهِ أَنْ لَا يُعَذِّبَ الْمُصَلِّينَ وَ السَّاجِدِينَ وَ أَنْ لَا يُرَوِّعَهُمْ بِالنَّارِ يَوْمَ يَقُومُ النَّاسُ لِرَبِّ الْعَالَمِينَ.
Эй мардум! Ҷонҳоятон дар гарави аъмоли шумост. Пас, бо талаби омурзиш аз Худо, онҳоро аз гарав хориҷ кунед. Пушти шумо аз гуноҳон сангин аст, пас бо тӯлонӣ кардани саҷдаҳо онро сабук гардонед ва бидонед, ки Ҳақ Таоло ба иззати худ савганд ёд кардааст, ки намозгузорон ва саҷдакунандагони ин моҳро азоб накунад ва дар рӯзи қиёмат онҳоро аз оташи дӯзах дар амон дорад.
أَيُّهَا النَّاسُ مَنْ فَطَّرَ مِنْكُمْ صَائِماً مُؤْمِناً فِي هَذَا الشَّهْرِ كَانَ لَهُ بِذَلِكَ عِنْدَ اللَّهِ عِتْقُ نَسَمَةٍ وَ مَغْفِرَةٌ لِمَا مَضَى مِنْ ذُنُوبِهِ، قِيلَ يَا رَسُولَ اللَّهِ فَلَيْسَ كُلُّنَا يَقْدِرُ عَلَى ذَلِكَ فَقَالَ ص اتَّقُوا النَّارَ وَ لَوْ بِشِقِّ تَمْرَةٍ اتَّقُوا النَّارَ وَ لَوْ بِشَرْبَةٍ مِنْ مَاء.ٍ
Эй мардум! Ҳар ки аз шумо рӯзадори мӯъминеро дар ин моҳ ифторӣ диҳад, назди Худо подоши озод кардани банда ва омурзиши гуноҳони гузаштаашро хоҳад дошт. Бархе аз асҳоб гуфтанд: Ё Расулаллоҳ! Ҳамаи мо тавони анҷом додани онро надорем. Ҳазрат фармуд: Бо ифтор додани рӯзадорон, аз оташи ҷаҳаннам бипарҳезед, агарчи нисфи донаи хурмо ва ё як ҷуръа об бошад.
أَيُّهَا النَّاسُ مَنْ حَسَّنَ مِنْكُمْ فِي هَذَا الشَّهْرِ خُلُقَهُ كَانَ لَهُ جَوَازاً عَلَى الصِّرَاطِ يَوْمَ تَزِلُّ فِيهِ الْأَقْدَامُ وَ مَنْ خَفَّفَ فِي هَذَا الشَّهْرِ عَمَّا مَلَكَتْ يَمِينُهُ خَفَّفَ اللَّهُ عَلَيْهِ حِسَابَهُ وَ مَنْ كَفَّ فِيهِ شَرَّهُ كَفَّ اللَّهُ عَنْهُ غَضَبَهُ يَوْمَ يَلْقَاهُ وَ مَنْ أَكْرَمَ فِيهِ يَتِيماً أَكْرَمَهُ اللَّهُ يَوْمَ يَلْقَاهُ.
Эй мардум! Ҳар кас ахлоқи худро дар ин моҳ некӯ кунад, аз сирот, осон бигузарад, он рӯз ки қадамҳо бар он билағзад. Ҳар кас дар ин моҳ корҳои ғуломон ва мустахдимони худро сабук гардонад, Худо дар қиёмат ҳисоби ӯро осон кунад. Ҳар кас дар ин моҳ аз озор расондани мардум худдорӣ кунад, Ҳақ Таоло рӯзи қиёмат хашми худро аз ӯ боз дорад. Ҳар кас дар ин моҳ ятими бепадареро гиромӣ дорад, Худо ӯро дар қиёмат азиз гардонад.
وَ مَنْ وَصَلَ فِيهِ رَحِمَهُ وَصَلَهُ اللَّهُ بِرَحْمَتِهِ يَوْمَ يَلْقَاهُ وَ مَنْ قَطَعَ فِيهِ رَحِمَهُ قَطَعَ اللَّهُ عَنْهُ رَحْمَتَهُ يَوْمَ يَلْقَاهُ وَ مَنْ تَطَوَّعَ فِيهِ بِصَلَاةٍ كَتَبَ اللَّهُ لَهُ بَرَاءَةً مِنَ النَّارِ وَ مَنْ أَدَّى فِيهِ فَرْضاً كَانَ لَهُ ثَوَابُ مَنْ أَدَّى سَبْعِينَ فَرِيضَةً فِيمَا سِوَاهُ مِنَ الشُّهُورِ.
Ҳар кас дар ин моҳ силаи раҳм кунад ва бо хешовандони худ рафту омад намояд, Худо ӯро дар қиёмат ба раҳмати худ восил гардонад ва ҳар кас дар ин моҳ робитаашро бо хешони худ қатъ кунад, Худованд дар қиёмат раҳмати худро аз ӯ дареғ намояд. Ҳар кас дар ин моҳ намози нафл ва мустаҳаббӣ бихонад, Худованд ӯро аз оташи дӯзах бираҳонад ва касе ки намози фарзӣ ба ҷо оварад, Худованд савоби ҳафтод намози фарз дар моҳҳои дигарро ба ӯ ато кунад.
وَ مَنْ أَكْثَرَ فِيهِ مِنَ الصَّلَاةِ عَلَيَّ ثَقَّلَ اللَّهُ مِيزَانَهُ يَوْمَ تَخِفُّ الْمَوَازِينُ وَ مَنْ تَلَا فِيهِ آيَةً مِنَ الْقُرْآنِ كَانَ لَهُ مِثْلُ أَجْرِ مَنْ خَتَمَ الْقُرْآنَ فِي غَيْرِهِ مِنَ الشُّهُورِ.
Ҳар кас дар ин моҳ бисёр бар ман (яъне бар вуҷуди гиромии ҳазрати Расул(с)) салавот фиристад, Худованд каффаи сабуки аъмоли ӯро сангин гардонад. Ва ҳар кас, ки дар ин моҳ як ояти Қуръонро тиловат кунад, савоби касеро дорад, ки дар моҳҳои дигар Қуръонро хатм карда бошад.
أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّ أَبْوَابَ الْجِنَانِ فِي هَذَا الشَّهْرِ مُفَتَّحَةٌ فَاسْأَلُوا رَبَّكُمْ أَنْ لَا يُغَلِّقَهَا عَنْكُمْ وَ أَبْوَابَ النِّيرَانِ مُغَلَّقَةٌ فَاسْأَلُوا رَبَّكُمْ أَنْ لَا يُفَتِّحَهَا عَلَيْكُمْ وَالشَّيَاطِينَ مَغْلُولَةٌ فَاسْأَلُوا رَبَّكُمْ أَنْ لَا يُسَلِّطَهَا عَلَيْكُمْ.
Эй мардум! Дарҳои биҳишт дар ин моҳ гушода аст, аз Парвардигори худ бихоҳед, ки онҳоро бар рӯи шумо набандад. Дарҳои дӯзах дар ин моҳ баста аст, аз Худо бихоҳед, ки онҳоро бар рӯи шумо нагушояд. Шайтонҳо дар ин моҳ дар занҷир баста шудаанд, аз Худо бихоҳед, ки онҳоро бар шумо мусаллат нагардонад.
1- Мулло Али Қорӣ, Тафсири Мишкатул-Масабиҳ, ҷилди 4, саҳ 1367, ҳадиси 1965