Бисёр пеш меояд, ки инсон дар тули сафар мақсадашро аз ёд мебарад. Фаромуш кардани ният ва ҳадаф, роиҷтарин нодонӣ аст, ки мардум муртакиб мешаванд.
Дарди инсон чист?
Чизҳое, ки ба онҳо арзишҳои инсонӣ гуфта мешавад ва маънавиёти инсонӣ ва меҳвари инсонияти инсон аст, шомили хеле чизҳо аст вале метавон ҳамаи арзишҳоро дар як арзиш хулоса кард ва он арзиш , дард доштан ва соҳиби дард будан, аст. Ҳар мактабе, ки дар дунё роҷеъ ба арзишҳои инсонӣ баҳс карда аст ; дарди мовароӣ , дардҳои узвӣ ва дардҳои муштараки инсон бо ҳар ҷондори дигар, дар инсонро ташхис додаанд.
Дарди инсон чист?
Баъзе фақат таваҷҷуҳашон рӯи дарди ғурбати инсон ва шабоҳат надоштан ва бегонагии инсон бо ин ҷаҳон аст чаро ки инсон ҳақиқате аст, ки аз асли худ ҷудо шуда ва дур монда, ва аз дунёи дигар барои анҷоми рисолате омада аст, ин дурмондагӣ аз асл аст, ки дар ӯ шавқу ишқ ва нолаю эҳсоси ғурбат офарида аст. Майли бозгашт ба асли ватан, яъне майл бозгашт ба Худо ки ӯро офаридааст. Аз биҳишт ронда шуда ва ба олами хок омада аст ва мехоҳад бори дигар ба биҳишт мавъуди худаш боз гардад. Албатта омаданаш ғалат набуд, барои анҷоми рисолате буда вале ба ҳар ҳол ин ҳиҷрон ҳамеша ӯро дар ҳоли нороҳати нигаҳдошта аст. Дарди инсон фақат дарди Худост, дарди дурӣ аз Ҳақ аст ва майли ӯ, майли бозгашт ба қурби Ҳақ ва ҷавори Худованди оламиён аст. Ва инсон ба ҳар мақом ва камоле ки бирасад,боз эҳсос мекунад, ки ба маъшуқи худ нарасида аст.
Инсон толиби камоли мутлақ:
Шахсе мегӯяд, дар яке аз мӯзейҳои хориҷӣ машғули тамошо будам, муҷассамаи як зани ҷавони бисёр зебоиро дидам ки рӯи як тахти хоб, хобида аст ва ҷавон бисёр зебое, ки як пояш рӯйи тахти хоб ва пои дигараш рӯи замин буд ва рӯяшро баргардонда буд,мисли касе ки мегурезад. Вақте ман инро дидам маънояшро нафаҳмидам, ки он пайкартарош аз тарошидани ин ду пайкар (пайкарҳои зан ва марди ҷавон,он ҳам на дар ҳоли ишқбозӣ, балки дар ҳоли гурези марди ҷавон аз зан) чи мақсаде дошта аст. Аз ашхосе, ки ворид буданд савол кардам ,гуфтанд: ин таҷассум фикри маъруфи Афлотун аст, ки мегӯяд инсон ҳар маъшуқе, ки дорад ибтидо бо як ҷазаба ва ишқ ва муҳаббати фаровон ба сӯи ӯ меравад вале ҳамин ки ба «висол» расид, ишқ дар онҷо дафн мешавад, «висол» маҳали дафн ишқ ва оғози дилзадагӣ ва танаффур ва фирор аст.
Дар ҳақиқат бо як чиз қалби башар ором мегирад ва аз ҳаяҷон ва ошуфтагӣ наҷот пайдо мекунад ва он ,ёди Худо ва унси бо Худо аст.
Чаро ингуна аст, ин масъала як амри ғайри табиӣ ва ғайри мантиқӣ ба назар мерасад, аммо онҳое ки дақиқтар дар ин масъала фикр кардаанд, онро ҳал кардаанд, гуфтаанд: масъала ин аст, ки инсон ончунон мавҷуде аст, ки наметавонад ошиқи маҳдуд бошад, наметавонад ошиқи фонӣ бошад ва наметавонад ошиқи чизе бошад, ки ба замон ва макон маҳдуд аст. Инсон ошиқи камоли бе ниҳоят аст ва ошиқи ҳеч чизи дигари нест, яъне ошиқи зоти Ҳақ аст, ошиқи Худост, ҳамон касе ки мункири Худост ошиқи Худост, ҳатто мункири Худо ки ба Худо дашном медаҳад, намедонанд, ки дар умқи сиришти худ ошиқи камоли бе поёнанд вале роҳро ва маъшуқро гум кардаанд.
Муҳиддин Арабӣ мегӯяд:
«ما احب احد غیر خالقه»
Ҳеч, инсоне ғайр аз Худои худашро дуст надошта аст, ва ҳануз дар дунё як нафар пайдо нашуда, ки ғайри Худоро дуст дошта бошад, локин Худои Мутаол дар зери ин номҳо пинҳон шудааст. Маслан Маҷнун хиёл мекунад, ки ошиқи Лайли аст. Ӯ аз умқи фитрат ва виҷдони худаш бе хабар аст. Бинобарин Муҳиддини Арабӣ мегӯяд: Паёмбарон наёмадаанд, ки ишқи Худо ва ибодат Худоро ба бандагон таълим диҳанд (чун ин амри фитрӣ дар ҳар инсоне аст) балки омадаанд ки роҳои дуруст ва нодурустро нишон даҳанд, омадаанд то бегӯянд: Эй инсон ту ошиқи камоли бе ниҳояти хиёл мекуни ки пул барои ту камоли бе поён аст, хиёл мекуни ки мансаб барои ту камоли мутлақ аст, хаёл мекуни ки зан барои ту камоли бе ниҳоят аст, ту чизи ғайр аз камоли бе поёнро намехоҳи вале хатто мекуни, пайғамбарон омадаанд, то инсонро аз хатто берун биёваранд.
Дард инсон он дард Худоӣ аст, ки агар пардаҳои иштибоҳот ва хаттоҳо аз пеши чашмаш канор раванд ва маъшуқи худро пайдо кунад, онро ба гунае ибодат мекунад, ки дар авлиёи Худо суроғ дорем.
Чунки Қуръон мегӯяд:
«الا بذکر الله تطمئن القلوب»
бидонед, ки фақат бо як чиз қалби башар ором мегирад ва аз ҳаяҷон ва ошуфтагӣ наҷот пайдо мекунад ва он ёди Худо ва унси бо Худо аст. Қуръон мегӯяд, агар башар хиёл кунад, ки бо расидан ба пулу сарват ва рафоҳат ба мақоми осоиш мерасад ва аз ошуфтагӣ ва нороҳатӣ ва шакокият берун меояд ,иштибоҳ кардааст. Қуръон намегӯяд набояд дунболи инҳо рафт балки, мегӯяд инҳоро бояд ба даст овард, аммо агар хиёл кунед, ки инҳо ҳастанд, ки ба инсон осоишу оромиш медаҳанд ва вақте ки башар ба онҳо расид, эҳсос мекунад ки ба камоли матлуби худ ноил шудааст, иштибоҳ мекунад, фақат бо ёди Худост ки дилҳо оромиш пайдо мекунад.
Манбаъ: Инсони комил, Муртазо Мутаҳҳарӣ